Раванди таҳия ва тасдиқи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон

Дар таърихи халқҳои ҷаҳон, қабули конститутсия як рӯйдоди муҳим ва ибратбахш аст. Иёлоти Муттаҳида Конститутсияи худро соли 1787 ва Фаронса онро соли 1791 қабул карданд. Дар Русия чунин ҳуҷҷат соли 1918 пас аз пирӯзии Инқилоби Бузурги Сотсиалистии Октябр қабул карда шуд. Конститутсияҳои дигар ҷумҳуриҳои шӯравӣ бар Конститутсияи Ҷумҳурии Федеративии Шӯравии Сотсиалистии Русия асос ёфта буданд, ки аввалин конститутсияи давраи Шӯравӣ ҳисобида мешавад. 30 апрели соли 1918 Анҷумани Туркистон Конститутсияи Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии Сотсиалистии Туркистонро, ки аввалин конститутсия дар Осиёи Марказӣ буд, қабул кард. Конститутсияҳои ИҶШС дар солҳои 1918, 1924, 1936 ва 1977 дар тӯли давраи Шӯравӣ тасдиқ карда шуданд.
Конститутсия ҳамчун қонуни асосии давлат ва ҷомеа имкониятҳои рушди ҷамъиятиро нишон медиҳад. Қувваи қавии ҳуқуқии ин санади тақдирсоз кафолат медиҳад, ки ҳеҷ як санади конститутсионӣ, ки хилофи он аст, қабул карда намешавад. Дар ин робита, ҳифзи арзишҳо, ҳуқуқ ва озодиҳои воқеан олии инсонӣ ҳадафи чаҳорчӯбаи ҳуқуқӣ барои ислоҳоти асосӣ ва пешрафти минбаъда дар ҷомеаи Тоҷикистон, бахусус шакли нави давлатдорӣ ва низоми нави ҳокимияти давлатӣ мебошад. Ғайр аз ин, ин ҳуҷҷати муҳим ҳамчун заминаи меъёрҳои нави иҷтимоӣ хизмат хоҳад кард.
Қариб ҳамзамон бо қабули Эъломияи соҳибихтиёрии ҶШС Тоҷикистон дар моҳи августи соли 1990, раванди конститутсионӣ, ки бо демократикунонии ҳаёти иҷтимоӣ-сиёсӣ дар Иттиҳоди Шӯравии собиқ алоқаманд аст, оғоз ёфт.
Се комиссияи конститутсионӣ таъсис дода шуданд (августи соли 1990, феврали соли 1992 ва июни соли 1993). Бад шудани вазъи иҷтимоию сиёсӣ сабаби асосии тӯл кашидани раванди конститутсионӣ дар ҷумҳурӣ буд.
Конститутсияи Ҷумҳурии Мухтори Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон аз 28 апрели соли 1929; Конститутсияи Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон аз 25 феврали соли 1931; Конститутсияи Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон аз 1 марти соли 1937 ва Конститутсияи Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон аз 14 апрели соли 1978 ва 6 ноябри соли 1994 — ин панҷ конститутсияе мебошанд, ки дар тӯли таърихи Тоҷикистон қабул шудаанд. Дар давраи Шӯравӣ, чаҳор конститутсияи аввал аз ҷониби мақомоти намояндагии ҳокимият тасдиқ карда шуданд. Конститутсияи пешниҳодшудаи Ҷумҳурии Тоҷикистон пас аз муҳокимаҳои тӯлонӣ ва ба даст овардани якдилӣ 6 ноябри соли 1994 ба раъйпурсии умумихалқӣ гузошта шуд ва  бо 2,352,554 овоз ё 87,59% тасдиқ карда шуд.
Аз тариқи раъйпурси қабул шудани ин ҳуҷҷати тақдирсоз  тағйироти муҳимро дар ҷомеа нишон дод, дастовардҳои қаблиро ҷамъбаст кард, марҳилаи сифатан навро дар таърихи рушди Тоҷикистон нишон дод ва тасдиқи ғояҳои нав ё васеъ ва равшан кардани ғояҳои қаблиро ифода мекард.
Бори аввал дар таърихи давлатдории Тоҷикистон кишвар дар масъалаҳои муҳими конститутсионӣ ба мувофиқа расид: хусусият, таркиб ва сохтори давлат; мақоми ҳуқуқии афрод ва иттиҳодияҳои онҳо; асосҳои иқтисодии давлат; самтҳои асосии сиёсати хориҷӣ; ва ҳуқуқ, озодиҳо ва масъулиятҳои асосии афрод ва шаҳрвандон. Ин ҳуҷҷат инчунин тақсимоти қудрати давлатӣ ва тартиби ташкили онро муайян кард.
Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки ба идеяи бунёди давлати иҷтимоӣ ва ҳуқуқӣ бо қувваи олии ҳуқуқии Конститутсия ва волоияти бечунучарои қонун содиқ аст, барои татбиқи принсипҳои муқарраршудаи давлати иҷтимоӣ, эътироф ва ҳифзи озодиҳои инфиродӣ ва ҳуқуқҳои иҷтимоӣ қадамҳои мушаххас андешида мешаванд.

Ҷонмамадов  Шермамад Бекмамадович

              Сарходимидими  илмӣ 
доктори илмҳои иқтисодӣ, профессор 
                                                                                                                                        
Бабаева Майрамбӣ Аҳтамовна

Ходими  хурди  илмии
Шуъбаи таҳкиқоти муқоисавии иқтисодӣ